Trong lịch sử bóng đá, có những luật lệ ra đời để tạo sự công bằng và hấp dẫn cho trận đấu, nhưng cũng có những luật sau khi tồn tại nhiều thập kỷ đã bị thay đổi theo thời gian. Một trong số đó chính là luật bàn thắng sân khách, từng là yếu tố mang tính sống còn trong các giải đấu châu Âu.
Vậy luật bàn thắng sân khách là gì, nó hoạt động ra sao, vì sao bị loại bỏ và đâu là những ảnh hưởng sau khi luật này không còn tồn tại? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết.
Luật bàn thắng sân khách là gì?
Luật bàn thắng sân khách là một quy định dùng để xác định đội chiến thắng trong các trận đấu loại trực tiếp hai lượt (một lượt đá sân nhà, một lượt đá sân khách). Nếu sau hai lượt, tổng tỉ số của hai đội bằng nhau, thì đội nào ghi được nhiều bàn hơn trên sân đối phương sẽ giành quyền đi tiếp.
Ví dụ, đội A thắng 2–1 trên sân nhà ở lượt đi, sau đó thua 0–1 ở lượt về trên sân đối thủ. Tổng tỉ số là 2–2, nhưng vì đội B có một bàn thắng sân khách, còn đội A không ghi bàn sân khách nào, nên đội B sẽ đi tiếp theo luật bàn thắng sân khách.
Luật bàn thắng sân khách là một quy định dùng để xác định đội chiến thắng trong các trận đấu
Luật này xuất hiện lần đầu tiên vào năm 1965 trong các giải đấu thuộc UEFA, thời điểm bóng đá châu Âu còn gặp nhiều khó khăn về di chuyển, điều kiện sân bãi và sự khác biệt môi trường giữa các quốc gia. Khi đó, thi đấu trên sân khách được xem là “bất lợi lớn”, nên bàn thắng ghi được ở sân đối phương mang ý nghĩa đặc biệt hơn.
Nguồn gốc ra đời của luật bàn thắng sân khách
Theo Xôi Lạc TV tìm hiểu, trước khi luật này ra đời, khi hai đội hòa tổng tỉ số sau hai lượt trận, họ phải thi đấu thêm một trận thứ ba trên sân trung lập để phân định thắng thua. Điều này gây tốn kém, mệt mỏi và không phù hợp với lịch thi đấu dày đặc.
UEFA nhận thấy cần một giải pháp đơn giản và công bằng hơn. Vì thế, từ mùa 1965–1966, luật bàn thắng sân khách được áp dụng trong Cúp các đội vô địch châu Âu và nhanh chóng lan rộng sang các giải khác.
Mục đích ban đầu của luật là khuyến khích đội khách thi đấu tấn công nhiều hơn. Trước đó, khi đá sân khách, các đội thường chơi tử thủ để giữ tỉ số hòa, khiến trận đấu trở nên nhàm chán. Luật bàn thắng sân khách buộc họ phải dám tấn công, vì mỗi bàn thắng ở sân đối thủ đều có giá trị “vàng”.
Cách thức áp dụng của luật bàn thắng sân khách
Trong hầu hết các giải đấu, luật bàn thắng sân khách được áp dụng sau khi hai lượt trận kết thúc.
Cách thức áp dụng của luật bàn thắng sân khách như thế nào?
- Nếu tổng số bàn thắng hai đội không bằng nhau, đội ghi nhiều hơn đương nhiên đi tiếp. Nhưng nếu tổng tỉ số bằng nhau, khi đó ban tổ chức sẽ xét đến số bàn thắng sân khách. Đội nào ghi được nhiều bàn hơn ở sân đối thủ sẽ thắng.
- Nếu số bàn thắng sân khách cũng bằng nhau, hai đội sẽ đá hiệp phụ 30 phút. Trước đây, trong hiệp phụ, bàn thắng sân khách vẫn được tính, nghĩa là nếu đội khách ghi bàn, đội chủ nhà phải ghi ít nhất hai bàn để đi tiếp. Điều này từng gây nhiều tranh cãi.
- Nếu sau hiệp phụ tổng tỉ số vẫn hòa, hai đội sẽ bước vào loạt đá luân lưu 11m để xác định đội thắng chung cuộc.
Những trận đấu nổi tiếng nhờ luật bàn thắng sân khách
Trong lịch sử bóng đá châu Âu, có rất nhiều trận đấu được định đoạt bởi luật bàn thắng sân khách. Dưới đây là một số giải đấu mà Xoilac 365 muốn nhắc đến:
- Bán kết Champions League 2018–2019 giữa Ajax và Tottenham. Ở lượt đi, Ajax thắng 1–0 tại London. Lượt về, Tottenham thắng 3–2 ở Amsterdam, tổng tỉ số 3–3. Nhưng Tottenham ghi 3 bàn sân khách, trong khi Ajax chỉ có 1, nên “Gà trống” giành quyền vào chung kết nhờ luật bàn thắng sân khách.
- Mùa giải 2011–2012, Chelsea loại Napoli tại vòng 1/8 Champions League cũng theo cách tương tự, khi tổng tỉ số hòa nhưng The Blues ghi được nhiều bàn sân khách hơn.
Những trận đấu như vậy luôn mang lại cảm xúc mãnh liệt, nơi mỗi bàn thắng sân khách có thể đảo ngược cục diện chỉ trong vài giây.
Tác động chiến thuật của luật bàn thắng sân khách
Luật bàn thắng sân khách không chỉ là một quy định, mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến tư duy chiến thuật của các HLV và cách vận hành trận đấu.
Khi luật còn tồn tại, đội đá sân nhà ở lượt đi thường chọn lối chơi chắc chắn, hạn chế rủi ro, vì thủng một bàn sân nhà có thể rất tai hại. Trái lại, đội đá sân khách ở lượt đi lại chủ động phản công nhanh, tận dụng cơ hội để ghi bàn.
Tác động chiến thuật của luật bàn thắng sân khách
Điều này khiến lượt đi thường có nhịp độ chậm, trong khi lượt về trở nên bùng nổ hơn. Các HLV như Mourinho, Simeone hay Benítez từng rất thành công nhờ biết cách “tính toán bàn sân khách” để tối ưu kết quả.
Luật này cũng giúp nhiều đội yếu thế có cơ hội đi tiếp nếu biết tận dụng lợi thế ghi bàn sân khách, ngay cả khi họ không thắng trên tổng thể hai lượt trận.
Những mặt hạn chế của luật bàn thắng sân khách
Dù mang lại kịch tính, luật bàn thắng sân khách cũng bộc lộ nhiều hạn chế khi bóng đá hiện đại thay đổi.
- Sự chênh lệch giữa sân nhà và sân khách không còn rõ ràng như trước. Các đội bóng giờ đây di chuyển bằng máy bay riêng, thi đấu trên sân tiêu chuẩn châu Âu, và quen thuộc với môi trường quốc tế. Vì vậy, bàn thắng sân khách không còn là “nỗ lực phi thường” như thời 1960.
- Nhiều HLV cho rằng luật này khiến đội chủ nhà lượt đi trở nên quá thận trọng, giảm sức hấp dẫn của trận đấu. Họ sợ để thủng lưới hơn là muốn ghi bàn, vì một bàn thua sân nhà có thể khiến lợi thế tan biến.
- Luật bàn thắng sân khách bị cho là không công bằng trong hiệp phụ. Đội khách trong lượt về nếu ghi bàn trong 30 phút hiệp phụ sẽ có ưu thế cực lớn, bởi bàn đó vẫn được tính là “sân khách”. Trong khi đội chủ nhà chỉ có 30 phút để gỡ lại.
UEFA chính thức bãi bỏ luật bàn thắng sân khách
Chuyên mục tin nhanh 24h của XoilacTV tổng hợp, ngày 24 tháng 6 năm 2021, UEFA ra thông báo chính thức bãi bỏ luật bàn thắng sân khách trong tất cả các giải đấu cấp câu lạc bộ, bao gồm Champions League, Europa League và Europa Conference League.
Từ mùa giải 2021–2022, nếu hai đội hòa tổng tỉ số sau hai lượt trận, sẽ không tính bàn thắng sân khách, mà thi đấu hiệp phụ 30 phút, rồi luân lưu nếu cần.
UEFA giải thích rằng: “Tác động của lợi thế sân nhà ngày nay không còn mạnh mẽ như trước. Việc bỏ luật bàn thắng sân khách sẽ giúp các trận đấu cân bằng và công bằng hơn.”
Kể từ đó, nhiều giải đấu khác trên thế giới cũng lần lượt bỏ luật này, bao gồm cả AFC Champions League của châu Á.
Kết luận
Hiểu về luật bàn thắng sân khách là gì không chỉ giúp người hâm mộ nắm rõ lịch sử phát triển của bóng đá, mà còn cho thấy cách trò chơi đẹp nhất hành tinh luôn biết thay đổi để tiến hóa. Luật bàn thắng sân khách giúp tăng tính hấp dẫn, tạo nên hàng loạt cuộc lội ngược dòng lịch sử và ảnh hưởng mạnh mẽ đến chiến thuật của mọi đội bóng.